filosoferen in de publieke sfeer
“Het mooiste geschenk is iets om over na te denken.”
Elke tweede zondag van de maand is er een filosofisch café in Den Hopsack te Antwerpen. We praten, lachen, denken, argumenteren, analyseren. We onderzoeken ideeën en opvattingen, we wisselen van gedachten over leven, mens en maatschappij. Voor iedereen, met iedereen, door iedereen. Zonder onderscheid.
Volgend café op zondag 13 oktober 2019 van 14 tot 17u.
Hanneke en Cor van café Den Hopsack bieden ons onderdak en logistieke steun.
Sandra Aerts of Richard Anthone begeleiden de gesprekken. Ook gastmoderatoren zijn welkom!
Regelmatig brengt een bezoeker van het filocafé een eigen column of gedichten in de pauze, in navolging van onze trouwe columniste Rosette Demuyter.
Vele andere vrijwilligers staan in voor de tap en de goede werking van vzw Modus Vivendi (Den Hopsack).
8 september 2019. Moderator Richard
13 oktober 2019. Moderator Sandra
10 november 2019. Moderator: Richard
8 december 2019. Moderator: Sandra
Zomerstop in juli – augustus.
Op 10 april 2005 vindt het eerste filocafé in Den Hopsack plaats. Mensen uit alle geledingen van de bevolking vinden hun weg naar de kroeg om samen een spannende filosofische vraag te bedenken en te onderzoeken. Het initiatief gaat uit van vier vrienden die elkaar ontmoet hebben tijdens cursussen praktische filosofie en zich verenigen onder de naam Filosofisch Café: Christel, Koen, Rosette en Sandra.
Uitstapjes naar Parijs en Breda maken het plaatje compleet. Hier gaan al veel langer gesprekken op café door, in navolging van Marc Sautet. Hij bracht in 1992 het filosoferen naar het Franse volk, zodat het niet langer het voorrecht van een kleine elite in cursusruimtes of op universiteitsbanken bleef. Iedereen moest de kans krijgen om beargumenteerd te spreken in de publieke ruimte.
Dit is wat we ook in Antwerpen willen: ontvoogding van het denken. Filosofisch onderzoek moet voor iedereen toegankelijk zijn, zo laagdrempelig mogelijk, zonder entree of inschrijvingsvoorwaarden. Christel en Sandra modereren twaalf jaar lang de gesprekken met als vaste waarden: denk voor jezelf, wees bereid om argumenten te geven, spreek zo concreet mogelijk en probeer te begrijpen wat de ander bedoelt.
Het Filocafé groeit uit tot een begrip in Vlaanderen. In navolging van de vier vrienden worden op veel andere plaatsen gelijkaardige initiatieven opgericht, o.a. in Leuven, Gent, Hasselt, Diest, Mol,… Moderatoren scholen zich bij en begeleiden enthousiast en op vrijwillige basis de gesprekken. In 2012 schrijven we samen een boek dat voor elke beginnende groep een leidraad kan zijn: ‘Het filosofisch café in acht vragen’.
Vandaag, bijna 15 jaar na de opstart, staat Antwerpen er nog steeds. Elke maand zijn er deelnemers, bekende en nieuwe gezichten, die zich laten verleiden om samen na te denken, soms meanderend, soms wild, onhoudbaar, grappend en lachend, maar steeds met volle overtuiging.
Sinds 2017 begeleiden Richard Anthone en Sandra Aerts als vaste facilitators dit boeiende proces, maar we doen ook regelmatig een beroep op nieuw bloed om als gastmoderator op te treden. Neem alvast een kijkje in onze agenda om te weten wie de volgende keer het gesprek in Antwerpen begeleidt.
Met welke ingrediënten maak je een filosofisch café?
Argumenten zijn zoals blikopeners. Ze ontsluiten een geconserveerde inhoud, geven het lucht en maken het toegankelijk voor verdere bereiding.
Bijvoorbeeld:
Waarom is de toekomst onvoorspelbaar?
Omdat alleen het nu bestaat.
Omdat we niet over een glazen bol beschikken.
Omdat de tijd cyclisch is.
Omdat ik nu nog niet weet hoe ik straks zal denken.
Omdat ik nu nog niet weet wat ik straks ga doen.
Omdat voorspellingen nooit uitkomen.
Of is de toekomst wel voorspelbaar?
Omdat ik een plan kan maken voor een uitstapje morgen.
Omdat ik uitspraken over een stand van zaken in de toekomst kan doen.
Omdat ik een glazen bol heb.
Omdat voorspellingen heel vaak uitkomen.
Omdat ik zeker weet dat ik zo dadelijk mijn trein van 17.30u ga missen.
Welke argumenten geloof je? Welke vallen af? Waarom?
Concretiseren betekent dat je iets uit je eigen ervaring bij de uitgangsvraag vertelt.
Bijvoorbeeld:
Wanneer ga je over een grens?
Concrete ervaringen hierbij:
Toen ik gisteren mijn tiende pint dronk, ging ik over mijn grens.
OF: Toen mijn zoon tot drie uur bleef voortstuderen, ging hij over zijn grens.
OF: Vorige zondag rond 12u zijn we over de grens tussen Frankrijk en Spanje gegaan.
Als ik jouw gedachte krijg, dan mag jij de mijne hebben.
Nee, dat bedoelen we niet. Maar wel: neem je op het einde van een filocafé nieuwe gedachten mee naar huis? Iets waar je zelf nog niet opgekomen was? Of kwam je alleen maar een pakketje afleveren?
Een stukje gesprek uit het filocafé van september:
Sjaak: ik heb een goed voorbeeld van nonsens.
Moderator: laat maar horen!
Sjaak: vandaag de dag nog zeggen dat de aarde plat is, dat zijn nonsens.
Moderator: want?
Sjaak: want het is al lang bewezen is dat de aarde rond is.
Christa: maar allez, Jos, kijk eens naar buiten. Dan ziet ge toch geen bol, hè.
Moderator: ja en?
Sjaak: dat betekent dat ik geen nonsens uitkraam als ik zeg dat de aarde plat is.
Christa: dus jij denkt dat de aarde plat is?
Sjaak: maar nee, dat denk ik helemaal niet, ik beschrijf alleen maar wat ik nu zie als ik naar buiten kijk.
Moderator: en?
Sjaak: beschrijven wat ik zie, is niet hetzelfde als nonsens verkopen.
Pieter: o als je het op die manier ziet…
Moderator: ja, wat dan?
Pieter: dan begrijp ik wat Sjaak bedoelt.
Moderator: wat begrijp je precies?
Pieter: dat een onware uitspraak als ‘de aarde is plat’ nog geen nonsens is. Ik had het nog niet op die manier bekeken, maar het klopt wel.
Als je iets op een andere manier gaat bekijken, door de gedachtengang van een gesprekspartner te volgen, dan heb je volgens ons een gedachte uitgewisseld. Of is meegenomen een beter woord?
De vraag van het filocafé afgelopen zondag luidde ‘Wat is elitair?’ Bijvoorbeeld: een vader stuurt zijn bijzonder intelligente zoon naar een elitaire school. Wat betekent dit voor de school? En voor de kinderen die ernaartoe gaan? Is deze jongen uitverkoren of buitengewoon goed? En heeft elitair ook een asociaal, ondemocratisch kantje? Zoals misschien in dit voorbeeld: een prof gebruikt te veel moeilijke woorden tijdens een lezing en maakt er een elitaire bedoening van.
Moderator Richard Anthone. Gekozen vraag: “Wat is het verschil tussen overtuigen en indoctrinatie?”
Moderatoren: Sandra Aerts en Kim Bertue. De gekozen vraag was “Is gelukkig zijn noodzakelijk?” We onderzochten eerst wat ‘noodzakelijk’ betekent’ en wat ‘gelukkig zijn’ precies inhoudt. We… Lees verder “Filocafe 14 april”
